Türkiye’de vergi sisteminin temel taşlarından biri olan stopaj, özellikle ücretliler, serbest meslek erbabı, kira ödemeleri ve temettüler gibi birçok ödeme türünde karşımıza çıkar. Hem işverenlerin hem de gelir elde eden kişilerin sıklıkla karşılaştığı bu vergi türü, kaynakta kesilen vergi anlamına gelir. Bu yazıda stopaj nedir, kimler tarafından ödenir, nasıl hesaplanır ve oranları nelerdir gibi en önemli başlıkları detaylı şekilde ele alıyoruz.
Stopaj Nedir?
Stopaj, Gelir Vergisi veya Kurumlar Vergisi’ne tabi olan kazançların, ödemeyi yapan kişi tarafından kaynakta kesilerek devlete ödenmesidir. Geliri elde edenin vergiyi doğrudan ödemesi yerine, ödeme yapan kişi bu vergiyi sorumlu sıfatıyla öder.
Yasal Dayanak:
193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu ve 5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu‘nda düzenlenmiştir.
Stopaj Kim Tarafından Ödenir?
Stopajda, vergi mükellefi geliri elde eden kişidir, ancak vergiyi beyan edip ödeyen kişi gelir sağlayan (işveren, şirket, banka vb.) kişidir.
Örneğin:
- İşveren → Çalışana maaş öder → Stopaj keser → Devlete öder
- Kiracı şirket → Ev sahibine kira öder → Stopaj keser → Devlete öder
Stopaj Hangi Gelirler Üzerinden Alınır?
- Ücret gelirleri
- Serbest meslek kazançları
- Kira ödemeleri (GVK md. 94)
- Menkul sermaye gelirleri (faiz, temettü)
- İşyeri kiraları (şahıslar için)
- İkramiye ve prim ödemeleri
- Avans, ücret ekleri, huzur hakkı ödemeleri
Stopaj Oranları (2024)
| Gelir Türü | Stopaj Oranı |
|---|---|
| Ücret (Asgari ücret dahil) | %15 – %35 (artırımlı vergi dilimi) |
| Serbest meslek ödemesi | %20 |
| Kira ödemesi (işyeri, şahısa) | %20 |
| Mevduat faizi | %5 – %15 |
| Temettü (kar payı) | %10 |
| Gider pusulası | %2 – %20 arası (gelir türüne göre) |
Stopaj Hesaplama Nasıl Yapılır?
1. Ücret Geliri (Maaş) Örneği:
| Kalem | Miktar (TL) |
|---|---|
| Brüt maaş | 25.000 |
| SGK primi (%14) | 3.500 |
| İşsizlik sigortası (%1) | 250 |
| Vergiye tabi matrah | 21.250 |
| Gelir vergisi (örnek %20) | 4.250 |
| Net maaş | 16.750 |
Bu örnekte, 4.250 TL’lik stopaj, işveren tarafından çalışana ödenmeden önce devlete yatırılır.
2. Serbest Meslek Ödemesi Örneği:
| Kalem | Miktar (TL) |
|---|---|
| Brüt fatura tutarı | 10.000 |
| Stopaj (%20) | 2.000 |
| Serbest meslek sahibine ödenen net | 8.000 |
Fatura 10.000 TL kesilir, şirket 2.000 TL’yi keserek vergi dairesine yatırır.
3. Kira Ödemesi (Şirket – Gerçek Kişi Arası):
| Kalem | Miktar (TL) |
|---|---|
| Aylık kira | 5.000 |
| Stopaj (%20) | 1.000 |
| Ev sahibine ödenen net kira | 4.000 |
Kiracı olan şirket, 1.000 TL’yi vergi dairesine, 4.000 TL’yi ev sahibine öder.
Stopaj Beyanı ve Ödeme Süresi
- Beyanname: Muhtasar Beyanname ile yapılır.
- Süre: Her ay veya 3 ayda bir, muhtasar beyannamede gösterilir.
- Ödeme: Beyanı izleyen ayın 26. günü akşamına kadar vergi dairesine ödenmelidir.
Stopaj ile KDV Arasındaki Fark
| Özellik | Stopaj | KDV |
|---|---|---|
| Kimden alınır? | Gelir elde eden kişiden | Tüketiciden |
| Kim öder? | Geliri sağlayan (ödeme yapan kişi) | Mal veya hizmet satan kişi |
| Tür | Gelir vergisi | Dolaylı vergi |
| Beyan şekli | Muhtasar Beyanname | KDV Beyannamesi |
Stopajla İlgili Dikkat Edilmesi Gerekenler
- Stopajın yanlış hesaplanması cezai işlem doğurabilir.
- Gelir elde eden kişi, yıl sonunda stopaj yoluyla kesilen vergiyi beyannamede mahsup edebilir.
- Şirketlerin serbest meslek ödemeleri ve kira giderlerini stopajla belgelendirmesi gerekir.
Sonuç
Stopaj hesaplama, ticari hayatın her alanında karşılaşılan ve doğru yapılması gereken önemli bir vergi yükümlülüğüdür. Hem gelir elde eden hem de ödeme yapan açısından sorumluluk doğurur. Özellikle işverenler, serbest meslek mensupları ve ticari kira sözleşmeleri olan işletmeler, stopaj oranlarını ve hesaplamalarını dikkatle takip etmelidir. Unutulmamalıdır ki zamanında ve doğru hesaplanmayan stopajlar, vergi cezaları ve faiz yükü ile ciddi maliyetlere dönüşebilir.
Konuya ilişkin daha detaylı bilgiye buradan ulaşabilirsiniz.
Bir yanıt yazın