📌 1. İlişkili Kişi Nedir?
📌 İlişkili kişi, vergi mevzuatında, aralarında doğrudan ya da dolaylı olarak sermaye, yönetim veya denetim bakımından bağlantı bulunan kişiler olarak tanımlanır.
✔ Kurumlar Vergisi Kanunu (KVK) 13. maddesi ve Transfer Fiyatlandırması Yoluyla Örtülü Kazanç Dağıtımı Hakkında Genel Tebliğ bu tanımı netleştirir.
✔ Amaç, ilişkili kişiler arasındaki işlemler yoluyla vergiden kaçınmanın önüne geçmektir.
İlişkili Kişilere Örnekler:
| İlişkili Kişi Durumu | Örnek |
|---|---|
| Şirket ortakları | %25 hissesi olan ortak, ilişkili kişidir. |
| Yönetim kurulu üyeleri | Şirketin yönetim kurulu başkanı ve üyeleri. |
| Aynı grup şirketleri | Holding bünyesindeki şirketler. |
| Ortakların eşi, çocukları, yakın akrabaları | Ortağın eşi adına kurulan bir firma. |
| Ortakların doğrudan/dolaylı etkisi olduğu şirketler | Ortağın %10 hissesi olan başka bir şirket. |
🚨 Örnek:
Ali Bey’in %40 ortağı olduğu A şirketi ile, Ali Bey’in eşi tarafından kurulan B şirketi arasındaki mal alım-satımı ilişkili kişiler arasındaki işlem sayılır.
📌 2. İlişkili Kişiler Arasındaki İşlemler Nelerdir?
📌 İlişkili kişiler arasındaki işlemler, mal, hizmet, finansman gibi birçok alanda gerçekleşebilir.
✔ Bu işlemler, transfer fiyatlandırması açısından dikkatle incelenir.
| İşlem Türü | Açıklama |
|---|---|
| Mal Alım-Satımı | İlişkili kişiden hammadde, ürün alımı veya ürün satışı. |
| Hizmet Alımı | Danışmanlık, yönetim hizmetleri, teknik destek gibi ilişkili kişiden alınan hizmetler. |
| Gayrimaddi Haklar | Marka, patent, lisans gibi hakların kiralanması veya satışı. |
| Finansman İşlemleri | İlişkili kişiden faizli/ faizsiz borç alınması, kredi kullandırılması. |
| Ortak Gider Paylaşımı | Grup şirketleri arasında ortak kullanılan giderlerin paylaştırılması. |
🚨 Örnek:
Bir şirket, yurt dışındaki grup şirketinden 10 milyon TL kredi alırsa, bu işlem ilişkili kişiler arasında finansman işlemi kabul edilir.
📌 3. Vergisel Boyutları Nelerdir?
✅ 3.1. Transfer Fiyatlandırması Yoluyla Örtülü Kazanç Dağıtımı
📌 İlişkili kişiler arasında emsallere uygun olmayan fiyatlarla yapılan işlemler, transfer fiyatlandırması yoluyla örtülü kazanç dağıtımı sayılır.
✔ Emsallere uygunluk ilkesi: İlişkili kişiye uygulanan fiyat, aynı koşullarda ilişkisiz kişiye uygulanacak fiyatla aynı olmalıdır.
✔ Emsallere uygun olmayan işlemler, vergi matrahını azaltıcı etkide bulunuyorsa, vergi idaresi bunu örtülü kazanç kabul ederek cezalı tarhiyat yapabilir.
🚨 Örnek:
Şirket, ilişkili kişisine piyasa fiyatı 100 TL olan ürünü 50 TL’ye satıyorsa, bu durum emsallere uygun değildir.
✅ 3.2. KDV Açısından Sonuçları
📌 KDV Kanunu gereğince, ilişkili kişiler arasındaki işlemler de genel vergi kurallarına tabidir.
✔ Mal veya hizmet teslimlerinde emsal bedeli esas alınır.
✔ Eğer işlem bedeli düşük gösterilirse, emsal bedel üzerinden KDV hesaplanır.
🚨 Örnek:
Bir şirket, ilişkili kişisine 200.000 TL değerindeki bir makineyi 100.000 TL’ye satarsa, 200.000 TL üzerinden KDV hesaplanması gerekebilir.
✅ 3.3. Kurumlar Vergisi Açısından Sonuçları
📌 İlişkili kişiler arasında yapılan işlemler, emsal bedelinden düşük ya da yüksek olursa, bu fark örtülü kazanç dağıtımı sayılır ve Kurumlar Vergisi matrahına eklenir.
✔ Bu fark nedeniyle eksik beyan edilen vergi için vergi ziyaı cezası uygulanır.
🚨 Örnek:
Şirket, ilişkili kişisine emsal bedelin altında mal satışı yaparak 1.000.000 TL daha az gelir beyan ederse, eksik beyan edilen tutar için vergi tarhiyatı yapılır.
✅ 3.4. Damga Vergisi
📌 İlişkili kişiler arasında yapılan işlemlere ilişkin sözleşmeler, damga vergisine tabidir.
✔ Sözleşmede belirli bir tutar varsa, bu tutar üzerinden binde 9,48 oranında damga vergisi hesaplanır.
🚨 Örnek:
İlişkili kişiden alınan 3.000.000 TL tutarındaki danışmanlık hizmeti sözleşmesi için 28.440 TL damga vergisi ödenmesi gerekebilir.
📌 4. İlişkili İşlemlerin Vergi İdaresi Tarafından İncelenmesi
📌 İlişkili kişiler arasındaki işlemler, Vergi Denetim Kurulu Başkanlığı tarafından titizlikle incelenmektedir.
✔ Özellikle grup şirketleri arasındaki işlemler, transfer fiyatlandırması raporu ile belgelendirilmelidir.
✔ Vergi incelemesi sırasında;
- Fatura ve sözleşmeler,
- Emsal araştırmaları,
- Maliyet hesaplamaları istenebilir.
🚨 Örnek:
Bir grup şirketi, transfer fiyatlandırması raporu sunamazsa, geriye dönük 5 yıl boyunca cezalı vergi tarhiyatı ile karşılaşabilir.
📌 5. Örnek Senaryo
Senaryo:
ABC A.Ş., %70 ortağı olduğu DEF Ltd. Şti.’ne piyasa fiyatı 2.000.000 TL olan makineyi 1.000.000 TL’ye satmıştır.
✔ Vergi idaresi, bu işlemi örtülü kazanç dağıtımı saymış,
✔ Satış tutarını emsal bedel olan 2.000.000 TL’ye çıkarmış ve
✔ Eksik beyan edilen 1.000.000 TL için vergi ziyaı cezası kesmiştir.
📌 6. Sıkça Sorulan Sorular
🔹 İlişkili kişi nedir?
📌 Ortaklar, yönetim kurulu üyeleri, grup şirketleri, ortakların eşi ve çocukları.
🔹 Transfer fiyatlandırması zorunlu mu?
📌 Yurtdışı ilişkili işlemler ve belirli büyüklükteki mükellefler için zorunludur.
🔹 Emsal bedel nasıl belirlenir?
📌 Piyasa fiyat araştırması, benzer işlem bedelleri dikkate alınır.
🔹 İlişkili kişiler arasında bedelsiz işlem yapılırsa ne olur?
📌 Emsal bedel üzerinden vergi matrahı hesaplanır.
🔹 Vergi cezası ne kadar?
📌 Vergi ziyaı cezası: Eksik verginin 1 katı, kaçakçılık varsa 3 katı.
Bir yanıt yazın