Türk İş Hukukunda İşyerinde Psikolojik Taciz (Mobbing) ve Hukuki Çözüm Yolları

Giriş

İşyerinde psikolojik taciz, ya da yaygın bilinen adıyla mobbing, çalışanların iş ortamında uğradıkları sistematik ve düşmanca davranışlar olarak tanımlanmaktadır. Türk İş Hukuku kapsamında, mobbing kavramı, çalışanların ruh sağlığını korumak ve daha verimli bir çalışma ortamı sağlamak için önemli bir hukuki meseledir. Konunun çalışma hayatı üzerindeki etkileri, iş verimliliğini azaltmakta ve işyerinde çalışan haklarını ihlal etmektedir.

1. Mobbing Nedir? Türk İş Hukukunda Tanımı ve Unsurları

Mobbing, sistematik olarak bir çalışana karşı düşmanca tutum ve davranışların sergilenmesidir. Bu, işyerinde huzursuzluk yaratmak amacı taşıyan tekrarlayan eylemlerden oluşur. Hukuki boyutuyla mobbing, Türk İş Hukuku çerçevesinde bireyin kişilik haklarını zedeleyen davranışlar olarak değerlendirilir. Mobbing; zorbalık, baskı, ayrımcılık gibi kavramlarla karıştırılmamalıdır, çünkü bu tür davranışlar mobbingin birer parçası olabilir ancak hepsi mobbing teşkil etmeyebilir. Mobbing davranışları işyerindeki dışlama, aşağılama, küçümseme veya sürekli eleştirme gibi birçok şekle bürünebilir.

2. İşyerinde Mobbing Örnekleri: Uygulamada Karşılaşılan Durumlar

İşyerinde psikolojik taciz çok çeşitlidir. Yıldırma, dışlama ve aşağılama en yaygın türlerdendir. Ofis çalışanları arasında, fabrika işçilerine kadar pek çok sektörde mobbing uygulamaları görülmektedir. Örneğin, bir öğretmenin meslektaşları tarafından sürekli eleştirilmesi ya da bir ofis çalışanının toplantılara kasıtlı olarak dahil edilmemesi gibi durumlar mobbing kapsamına girebilir. Mobbing, zaman içinde tekrar eden davranışlar bütünüyle tanımlanır ve kısa süreli olumsuzluklar genellikle mobbing kapsamında değerlendirilmez.

3. Mobbingin Hukuki Niteliği: Suç mu? Hangi Yasal Mevzuata Tabi?

Mobbingin hukuki niteliği, özellikle Türk Borçlar Kanunu ve Türk Ceza Kanunu çerçevesinde ele alınır. Mobbing, doğrudan bir suç olarak tanımlanmasa da, sonucunda suç teşkil eden davranışlar doğurabilir. 4857 sayılı İş Kanunu’nda doğrudan mobbinge dair düzenlemeler bulunur. Anayasal çerçevede ise, insan onurunun korunması ve çalışma hakkının zedelenmemesi üzerine odaklanılır. Ayrıca, işyerinde psikolojik tacizi önleme amacı güden çeşitli yönetmelikler ve kamu kurumlarının yönergeleri bulunmaktadır.

4. İşverenin Sorumluluğu ve Alması Gereken Önlemler

İşverenler, iş sağlığı ve güvenliği bağlamında mobbinge karşı önlem almakla yükümlüdür. Bu bağlamda, işverenin pozitif yükümlülüğü, işyeri ortamını güvenli ve sağlıklı bir hale getirmeyi içerir. İşverenler, iş yerinde önleyici politikalar geliştirmeli ve çalışanlarına mobbing üzerine eğitimler verir. Bu şekilde işyeri kültüründe mobbing toleransını azaltmayı hedeflerler.

5. Mobbing Mağdurlarının Hakları ve Hukuki Yollar

Mobbinge uğrayan çalışanlar, yaşadıkları durumu belgeleme yoluna gitmelidir. Hukuki süreç başlatmak isteyen çalışanlar, öncelikle bulunduğu durumu işverene bildiren bir ihtarname göndermelidir. Daha sonra, 4857 sayılı İş Kanunu ve ilgili yönetmeliklere dayanarak mobbing tazminatı davası açabilirler. İşçiler ayrıca haklı nedenle iş akdini feshetme hakkına sahiptir. ALO 170 ve Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı kanalıyla resmi şikayetlerini iletebilirler.

6. Delil Toplama ve Mobbingin İspatlanması Süreci

Mobbingin ispatlanması sürecinde güçlü deliller toplanmalıdır. Yazılı belgeler, e-postalar ve tanık beyanları oldukça önem taşır. Özellikle Yargıtay kararlarında, delil kriterleri açısından kapsamlı belgelerin sunulması istenmektedir. Psikolojik raporlar ve gerektiğinde uygulanan mobbing testleri de bu sürece katkı sağlar.

7. Mobbing Davalarında Yargıtay Uygulamaları ve Emsal Kararlar

Yargıtay, mobbing davalarında çeşitli kriterlere göre karar vermektedir. En güncel Yargıtay kararları incelendiğinde, ortaya çıkan tazminat miktarları ve karar gerekçeleri, mobbingin hukukî olarak nasıl ele alındığına dair aydınlatıcı bilgiler sunar. Emsal davalar, diğer olaylar için yol gösterici nitelikte olabilmektedir.

Sonuç

Türk İş Hukukunda mobbinge karşı etkin koruma mekanizmaları bulunmaktadır. İşverenlerin sorumluluklarını yerine getirmesi, çalışanların ise haklarını bilmesi önem arz etmektedir. Mobbingle mücadelede farkındalığı artırmak ve gerekli önlemleri almak, işyerinde huzuru sağlamak açısından önemlidir. İş yerlerinde psikolojik tacizi önlemek, hem çalışanların mutluluğu hem de iş verimliliği açısından kritik bir unsurdur.

SSS: Mobbing ile İlgili Sıkça Sorulan Sorular

Mobbing nedir?

Mobbing, işyerinde bir veya daha fazla kişi tarafından bir çalışana sistematik olarak düşmanca ve aşağılayıcı davranışlarda bulunulmasıdır.

Mobbinge uğrayan çalışan ne yapmalı?

Mobbinge uğrayan çalışan, durumu belgelemeli, işverene bildirmeli ve gerekli gördüklerinde hukuki süreç başlatmalıdır.

Mobbing suç mu?

Mobbing, doğrudan suç olarak tanımlanmasa da, sonucunda çeşitli hukuki yaptırımlara sebebiyet verebilecek eylemler içerebilir.

Mobbing nasıl ispatlanır?

Mobbing, yazılı belgeler, e-postalar, tanık ifadeleri ve psikolojik raporlar gibi deliller ile ispatlanır.

İş Kanunu mobbingi nasıl düzenler?

4857 sayılı İş Kanunu, doğrudan mobbingi ele almakta ve tacizin önlenmesine yönelik işverenin yükümlülüklerini belirtmektedir.

Mobbinge karşı hukuki yollar nelerdir?

Hukuki yollar arasında ihtarname gönderme, tazminat davası açma ve resmi şikayet mekanizmaları yer almaktadır.

İşverenin mobbingdeki sorumluluğu nedir?

İşveren, işyerinde mobbingin önlenmesi amacıyla gerekli önlemleri almak ve güvenli bir çalışma ortamı sunmakla yükümlüdür.

Mobbing tazminat davası nasıl açılır?

Mobbing tazminat davası, yaşanan mobbing olaylarının belgelerle ispatlanarak mahkemeye sunulması suretiyle açılır.

Yargıtay kararları mobbing davalarında nasıl bir yol gösterir?

Yargıtay kararları, mobbing davalarındaki hukuki çerçeveyi ve uygulamayı netleştirerek diğer davalar için emsal teşkil edebilir.

İş yerinde mobbing örnekleri nelerdir?

İki çalışanın sürekli aynı çalışanı eleştirmesi, toplantılara dahil edilmemesi ve sosyal izolasyon gibi davranışlar işyerinde mobbing örnekleri arasında yer alır.