📌 Giriş

Çalışma hayatında işçilerin çalışma süreleri ve fazla mesai ücretleri, iş hukukunun en önemli konularından biridir. İşverenler, işçilere yasal çalışma süreleri içinde iş yükü vermekle ve fazla mesai yapmaları durumunda ek ödeme yapmakla yükümlüdür. Fazla mesai ücreti ödenmemesi veya çalışma saatlerinin ihlal edilmesi, işçi için hukuki hak doğurabilir ve işveren için yaptırımlara yol açabilir.

📌 4857 sayılı İş Kanunu, çalışma sürelerini ve fazla mesai hesaplamalarını düzenlemektedir.

Bu makalede, çalışma süresinin hukuki dayanakları, günlük ve haftalık çalışma saatleri, fazla mesai hesaplama yöntemleri, işverenin fazla mesai yükümlülükleri ve işçinin fazla mesai ücretlerini alabilmesi için başvurabileceği hukuki yollar detaylı olarak ele alınacaktır.

---

📌 Çalışma Süresi Nedir? Hukuki Dayanakları

📌 Çalışma süresi, işçinin işverenin belirlediği saatler içinde çalıştığı zaman dilimidir ve yasal düzenlemelerle belirlenmiştir.

✔ 4857 sayılı İş Kanunu madde 63, çalışma süresini haftalık 45 saat olarak belirler.
✔ Çalışma Süreleri Yönetmeliği, işçinin günlük ve haftalık çalışma saatlerini detaylandırır.
✔ İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu, uzun çalışma saatlerinin işçiye zarar vermesini önlemek için işverenin alması gereken tedbirleri düzenler.

📌 Örnek: Bir işçi haftada 50 saat çalışıyorsa, 5 saatlik fazla mesai ücreti talep edebilir.

📌 Önemli Not: İşçi, iş sözleşmesi veya toplu iş sözleşmesi kapsamında daha kısa çalışma sürelerine tabi olabilir.

---

📌 Günlük, Haftalık ve Yıllık Çalışma Süreleri

📌 İş Kanunu’na göre çalışma süreleri aşağıdaki gibidir:

✔ 1️⃣ Günlük Çalışma Süresi

• Bir işçi günde en fazla 11 saat çalıştırılabilir.

✔ 2️⃣ Haftalık Çalışma Süresi

• Haftalık çalışma süresi 45 saati geçemez.
• 45 saatin üzerindeki her çalışma, fazla mesai olarak değerlendirilir.

✔ 3️⃣ Gece Çalışma Süresi

• Gece çalışmaları en fazla 7,5 saat olabilir.

✔ 4️⃣ Haftalık Dinlenme Süresi

• İşçiye haftada en az 1 gün izin verilmesi zorunludur.

📌 Örnek: Bir işçi, haftada 6 gün boyunca 9 saat çalışıyorsa, haftalık çalışma süresi 54 saat olur ve fazla mesaiye giren 9 saat için ek ücret talep edebilir.

📌 Önemli Not: İşveren, çalışma saatlerini belirlerken iş sağlığı ve güvenliğini göz önünde bulundurmalıdır.

---

📌 Fazla Mesai Nedir ve Nasıl Hesaplanır?

📌 Fazla mesai, haftalık 45 saatin üzerindeki çalışmalardır ve işçiye ek ücret ödenmesini gerektirir.

✔ 1️⃣ Fazla Mesai Ücreti Hesaplama

• Fazla mesai ücreti, normal saatlik ücretin %50 artırılmasıyla hesaplanır.
• Formül: Saatlik Ücret × 1,5 × Fazla Mesai Saati

📌 Örnek:

• İşçinin aylık maaşı: 20.000 TL
• Haftalık çalışma süresi: 45 saat
• Saatlik ücret: 20.000 TL / 225 saat = 88,89 TL
• Fazla mesai ücreti: 88,89 TL × 1,5 = 133,33 TL
• 5 saat fazla mesai ücreti: 133,33 TL × 5 = 666,65 TL

✔ 2️⃣ Fazla Sürelerle Çalışma Ücreti

• Haftalık çalışma süresi 45 saatten az belirlenmişse, 45 saate kadar yapılan ek çalışmalar fazla sürelerle çalışma olarak adlandırılır ve %25 zamlı ücretle ödenir.

✔ 3️⃣ Fazla Mesai Yerine Serbest Zaman Kullanımı

• İşçi, fazla mesai ücreti yerine fazladan çalıştığı saatler kadar izin kullanabilir.

📌 Örnek: 10 saat fazla mesai yapan işçi, ücret almak yerine 10 saatlik serbest zaman hakkı talep edebilir.

📌 Önemli Not: İşveren, işçinin fazla mesai yapmasını isteyebilir ancak işçi yazılı onay vermeden fazla mesai zorunlu değildir.

---

📌 İşverenin Fazla Mesai Konusundaki Yükümlülükleri

📌 İşverenlerin fazla mesai uygulamalarında hukuka uygun hareket etmesi gerekmektedir.

✔ 1️⃣ İşçiden Yazılı Onay Alınmalı

• İşveren, işçiye fazla mesai yaptırmadan önce yazılı onay almalıdır.

✔ 2️⃣ Fazla Mesai Ücretleri Eksiksiz Ödenmeli

• İşçiye, fazla mesai yaptığı süreye uygun ücret ödenmelidir.

✔ 3️⃣ Yıllık 270 Saat Sınırına Uyulmalı

• İşçi, yılda en fazla 270 saat fazla mesai yapabilir.

📌 Örnek: Bir şirket, işçilerini fazla mesaiye zorlayıp ödeme yapmazsa, işçiler alacak davası açabilir.

📌 Önemli Not: İşveren, fazla mesai ücretlerini düzenli olarak maaşla birlikte ödemelidir.

---

📌 Fazla Mesai Ücreti Ödenmezse İşçilerin Başvurabileceği Hukuki Yollar

📌 Fazla mesai ücreti alamayan işçiler, hukuki yollara başvurabilir.

✔ 1️⃣ İş Mahkemesinde Fazla Mesai Alacağı Davası Açma

• İşçi, fazla mesai ücretini 5 yıl geriye dönük olarak talep edebilir.

✔ 2️⃣ Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’na Şikayet

• İşçiler, fazla mesai ücretleri ödenmezse SGK ve Çalışma Bakanlığı’na şikayette bulunabilir.

✔ 3️⃣ İş Akdini Haklı Nedenle Feshederek Kıdem Tazminatı Talebi

• İşçi, fazla mesai ücretini alamıyorsa, iş akdini feshederek kıdem tazminatı talep edebilir.

📌 Örnek: Bir çalışan, fazla mesai ücretlerini alamadığı için iş mahkemesine başvurarak alacaklarını tahsil edebilir.

📌 Önemli Not: Fazla mesaiye ilişkin dava açan işçi, bordro, tanık beyanları ve çalışma saatlerini gösteren belgeleri sunmalıdır.