Giriş: İş Akdinin Feshi Nedir?

İş akdinin feshi, işveren veya işçinin iş sözleşmesini sona erdirmesi anlamına gelir. İş sözleşmesinin sona erdirilme yolları arasında, süreli sözleşmelerin süresinin dolması, tarafların karşılıklı anlaşması (ikale) ve tek taraflı fesih yer alır. İş akdinin feshi, işveren ve işçi açısından farklı süreçler ve sonuçlar doğurur. İşveren tarafından yapılan fesihlerde belirli prosedürlere uyulması gerekirken, işçi tarafından yapılan fesihlerde ise bazı haklar ve yükümlülükler devreye girer.

İşveren Açısından İş Akdinin Feshi Süreci

İşveren açısından iş akdinin feshi, geçerli veya haklı sebeplere dayandırılmalıdır. Geçerli fesih, işçinin yeterliliği veya davranışları ile işletmesel gereklilikler gibi sebeplerle iş sözleşmesinin sona erdirilmesidir. Bu durumda İş Kanunu’nun belirlediği süreçlere uyulmalıdır.

Geçerli Fesih Nedir? Ne Zaman Uygulanır?

Geçerli fesih, işçinin performans düşüklüğü, işyerinde davranışlarının olumsuz olması veya işletmenin ekonomik, teknolojik veya yapısal değişiklikleri gibi sebeplerle uygulanabilir. İşveren, geçerli fesih yaparken işçiye yazılı fesih bildirimi sunmalıdır.

Haklı Fesih Nedenleri (İş Kanunu Madde 25)

İş Kanunu’nun 25. maddesi, işverene haklı nedenle fesih hakkı tanır. Bu durumda işçinin ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırı davranışları, sağlık sebepleri veya zorlayıcı sebepler söz konusu olabilir. Haklı nedenle fesih hallerinde kıdem ve ihbar tazminatı ödenmez.

Fesih Bildiriminin Şekli ve Süresi

Fesih bildiriminin yazılı olarak ve fesih nedeni belirtilerek yapılması zorunludur. Eğer fesih geçerli nedenlere dayanıyorsa, işverenin işçinin savunmasını alma yükümlülüğü de bulunmaktadır.

İşçi Açısından İş Akdinin Feshi

İşçi, iş akdini haklı nedenle veya kendi isteğiyle sona erdirebilir. Haklı nedenler, işçinin sağlığını tehlikeye atan durumlar veya işverenin ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan tutum ve davranışları olabilir.

Haklı Nedenle İş Sözleşmesinin Feshi (Madde 24)

İşçinin haklı nedenle fesih hakkı, örneğin iş sağlığı ve güvenliği ihlalleri veya maaşların ödenmemesi gibi durumlar üzerinden kullanılabilir. Bu durumda işçi, kıdem tazminatına hak kazanır.

Kötü Niyetli Fesih ve Sonuçları

Kötü niyetli fesih, iş ilişkisinin işçi aleyhine sonuç doğuracak şekilde sona erdirilmesidir. İşçi, kötü niyetli feshin varlığı durumunda dava açabilir ve haksız fesih tazminatı talep edebilir.

İşten Kendi İsteğiyle Ayrılan İşçinin Hakları

İşçi kendi isteğiyle işten ayrılırsa, normal şartlarda kıdem tazminatına hak kazanamayabilir. Ancak bu duruma, emeklilik, askerlik veya evlilik gibi özel haller istisna olabilir.

Deneme Süresi İçinde Fesih Halleri

Deneme süresi, iş sözleşmesinin başlangıcında uygulanabilir ve bu sürede taraflar herhangi bir tazminat yükümlülüğü olmaksızın sözleşmeyi feshedebilirler.

İş Akdinin Feshinde Uyulması Gereken Usul ve Belgeler

İş akdinin feshi sırasında, kanunun belirlediği bazı usul ve belgeler bulunmaktadır. Bunlardan biri, yazılı bildirim zorunluluğudur.

Yazılı Bildirim Zorunluluğu

Fesih işlemi yazılı olarak yapılmalı ve fesihle ilgili tüm detaylar açıkça belirtilmelidir.

SGK’ya Fesih Bildirimi

İşten çıkarma süreci sonunda SGK’ya fesih bildirimi yapılması gerekmektedir. Bu bildirim, işçinin sosyal güvencesinin devam etmesi için oldukça önemlidir.

İşten Ayrılış Belgesi ve İşten Çıkış Kodları

İşten ayrılan işçiye, işten ayrılma belgesi verilmelidir. Bu belge, işçinin yeni bir iş arayışında veya işsizlik maaşı başvurularında talep edilebilir.

Arabuluculuk Süreci ve Önemi

Fesih sürecinde taraflar arasındaki uyuşmazlıkların çözülmesinde arabuluculuk önemli rol oynar. Arabuluculuk, mahkeme süreçlerinin önlenmesi ve tarafların anlaşmazlıklarını dostane şekilde çözmeleri içindir.

İşten Çıkarma Sonrası İşçi Hakları ve Tazminatlar

İşten çıkarmalar sonrası işçinin kıdem tazminatı ve ihbar tazminatı gibi bazı hakları doğabilir.

Kıdem ve İhbar Tazminatına Hak Kazanma Koşulları

Kıdem tazminatına, işçinin en az bir yıl çalışmış olması şartıyla ve haklı nedenler dışında feshedilmesi durumunda hak kazanılır. İhbar tazminatı ise, iş sözleşmesi sona erdirilmeden önce işçiye veya işverene bildirim sürelerine uymadığı durumlarda ödenir.

İşsizlik Maaşı Başvuru Süreci

İşsiz kalan işçi, belirli şartları sağlıyorsa işsizlik maaşı başvurusunda bulunabilir. Bu süreç, işten ayrıldıktan sonra belirli süre içinde yapılmalıdır.

Fesihte Ödenen Ücret ve Hakedişler

Fesih işlemi sonrası, işçinin tüm hakedişleri, kullanılmamış izin ücretleri dahil, tam olarak ödenmelidir.

Toplu İşten Çıkarma Durumunda İşçinin Hakları

Toplu işten çıkarma durumunda işçilerin ek hakları olabilir ve işverenlerin belirli prosedürlere uyma zorunluluğu bulunur.

Fesih Sonrası Hukuki Yollar: İşe İade Davası ve Dava Süreci

Fesih sonrası işçiler, işe iade davası açarak işlerine geri dönme yolunu seçebilirler.

Geçersiz Fesih Durumunda Yapılacaklar

Geçersiz fesih hallerinde işçi, iş mahkemesine başvurarak işe iade davası açabilir. Bu süreçte arabuluculuk aşaması da zorunludur.

Arabuluculuk Başvurusu Nasıl Yapılır?

Arabuluculuk başvurusu, İş Mahkemesi Kanunu kapsamında, başvuru sahibinin yerleşim yerinde veya iş yerinin bulunduğu yerdeki arabuluculuk bürolarına yapılmalıdır.

İşe İade Davası Süresi ve Mahkeme Süreci

İşe iade davası, fesih tarihinden itibaren bir ay içinde açılmalıdır. Mahkeme süreci ise en geç iki ay içinde karara bağlanır ve kesinleşen karar, derhal uygulanmalıdır.

Mahkeme Kararı Sonrası İşverenin Yükümlülükleri

Mahkeme işe iadeye karar verdiyse, işverenin işçiyi bir ay içinde işe başlatma yükümlülüğü bulunmaktadır. Aksi halde işveren, işe başlatmama tazminatı ödemek durumunda kalabilir.

Sonuç ve Öneriler

İşverenler ve işçiler için iş akdinin fesih süreçlerinde dikkat edilmesi gereken birçok hukuki detay bulunmaktadır. Bu süreçlerin yanlış yönetilmesi, hem maddi hem de manevi zararlar doğurabilir. Bu nedenle, fesih süreçlerinde profesyonel hukuki destek alınması önerilmektedir. İşverenler, iş akdini doğru ve prosedüre uygun şekilde feshetmeli; işçiler ise haklarını tam olarak bilerek hareket etmelidir.

SSS: İş Akdinin Feshi Hakkında Sıkça Sorulan Sorular

1. İş akdinin feshi nedir?

İş akdinin feshi, işveren veya işçinin mevcut iş sözleşmesini sona erdirmesi işlemidir.

2. İşveren hangi durumlarda haklı fesih yapabilir?

İş Kanunu’nun 25. maddesinde belirtilen sağlık sebepleri, işçinin ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırı davranışları ve zorlayıcı sebepler haklı fesih nedenleri arasındadır.

3. Geçerli fesih ile haklı fesih arasındaki fark nedir?

Geçerli fesih, işletmesel gereklilikler veya işçinin performansı ile ilgili sebeplere dayanırken, haklı fesih daha ciddi sebeplere dayanmaktadır ve genelde derhal fesih hakkı verir.

4. İşçi iş akdini nasıl feshedebilir?

İşçi, haklı nedenlerle veya kendi isteği ile iş akdini feshedebilir. Her iki durumda da belirli prosedürlere uyulması gerekir.

5. Kıdem tazminatı almaya nasıl hak kazanılır?

Kıdem tazminatına hak kazanmak için işçinin işyerinde en az bir yıl çalışmış olması ve işveren tarafından haksız bir şekilde işten çıkarılmış olması gerekmektedir.

6. İhbar tazminatı hangi durumlarda ödenir?

İhbar tazminatı, fesih işlemi sırasında tarafların bildirim sürelerine uymadıkları durumlarda talep edilebilir.

7. İşsizlik maaşı başvurusu nasıl yapılır?

İşsizlik maaşı başvurusu, işten ayrılış tarihinden itibaren belirli bir süre içinde Türkiye İş Kurumu’na (İŞKUR) yapılmalıdır.

8. Deneme süresi nedir ve bu sürede iş akdi feshedilebilir mi?

Deneme süresi, genelde iki ay olup, taraflara işe karşılıklı uyum sağlanamaması durumunda, tazminatsız fesih hakkı tanır.

9. Arabuluculuk nedir ve neden önemlidir?

Arabuluculuk, fesih süreçlerinde tarafların anlaşmazlıklarını yargıya taşımadan çözmelerine olanak tanıyan bir süreçtir.

10. İşe iade davası açma süresi ne kadardır?

İşe iade davası, iş sözleşmesinin feshedilmesinden sonra bir ay içerisinde açılmalıdır.